-
1 әхлак
сущ.1) нра́вственность, э́тика, мора́ль || нра́вственный, эти́чный, мора́льныйәхлак законнары — зако́ны нра́вственности
кешенең әхлак йөзе — нра́вственный о́блик челове́ка
әхлак проблемлары — мора́льные пробле́мы
җәмгыятьнең әхлак нигезләре — нра́вственные усто́и о́бщества
әхлак тәрбиясе — нра́вственное воспита́ние
әхлак бозыклыгы — нра́вственная испо́рченность; амора́льность
2) поведе́ниеукучыларның әхлак кагыйдәләре — пра́вила поведе́ния уча́щихся
•- әхлак белеме -
2 әхлак
нравственность, мораль, этика // этический, моральный, нравственный -
3 әхлак
1. сущ. нравственность, мораль, этика 2. прил. нравственный, моральный, этический -
4 әхлак белеме
-
5 әхлак гыйлеме
= әхлак белеме э́тика, мора́ль -
6 хөсне әхлак
благонра́вие -
7 äxläq
-
8 гыйлем
сущ.1) уст. нау́ка; -зна́ние; -ве́дениетабигать гыйлеме — естествозна́ние
фәлсәфи гыйлемнәр — филосо́фские нау́ки
иҗтимагый гыйлемнәр — обще́ственные нау́ки
хисап гыйлеме — арифме́тика
хокук гыйлеме — правове́дение; законове́дение; юриспруде́нция
әхлак гыйлеме — э́тика
2) в разн. знач. зна́ниегыйлемнең урысныкы, татарныкы дигәне юк — (погов.) зна́ние не быва́ет ру́сским и́ли тата́рским ( не имеет национальных границ)
гыйлем китапның эчендә дә, тышында да — (погов.) зна́ние и в кни́ге, и вне кни́ги (в жи́зни)
гыйлем - акылның яртысы — (погов.) зна́ние - полови́на ума́
3) разг. учёный, образо́ванный челове́ксм. тж. галимхәйран булды әнкәсе, гыйлем булгач бәбкәсе — удиви́лась мать, когда́ сын стал образо́ванным
газазил да бик гыйлем булган, ди — говоря́т, Азази́л (Де́мон) то́же был весьма́ учёным (образо́ванным)
•- гыйлем әһле
- гыйлем иясе
- гыйлем кеше
- гыйлем йорты
- гыйлем өйрәнү -
9 даир
сущ.1) уст. круг, кольцо́, окру́жность2) книжн. среда́, круг, окруже́ние, о́бщество (литераторов, писателей, журналистов, художников, артистов)җитәкче даирләр — пра́вящие круги́
хөкүмәт даирләрендә — в прави́тельственных круга́х
йогынтылы даирләр — влия́тельные круги́
бер даир кешеләре — лю́ди одного́ кру́га (одно́й среды́)
таныш даир — знако́мое о́бщество (окруже́ние)
мәсьәләне тар даирдә хәл итү — реши́ть вопро́с в у́зком кругу́
3) круг, сфе́ра; диапазо́нэшчәнлек даирсе — круг де́ятельности
йогынты даирсе — сфе́ра влия́ния
белем даирсе — диапазо́н зна́ний
4) круг, цикл (тем, проблем, вопросов)5) но́рма, пра́вило, ра́мкаәхлак даирсе — пра́вила (но́рма) поведе́ния
әдәплелек даирсеннән чыгу — вы́йти из ра́мок прили́чия
-
10 йөгән
сущ.; прям.; перен.узда́, узде́чка || узде́чный, уздяно́йатка йөгән кидерү — наде́ть узду́ на ло́шадь
йөгәненнән тотып йөртү — води́ть под уздцы́, (реже: за уздцы́)
әхлак йөгәне — нра́вственная узда́
йөгән әсбаплары — узде́чный набо́р
йөгән бизәкләре — узде́чные (уздяны́е) украше́ния
- йөгән балдагыаты булса, йөгәне табылыр — (посл.) была́ бы ло́шадь, узде́чка найдётся
- йөгән боҗрасы
- йөгән капламасы
- йөгән чугы••йөгән белән әйдәү — тормоши́ть, заставля́ть, заста́вить си́лой
йөгәндә тоту — держа́ть в узде́ (на поводке́)
йөгәнен каты (кыска) тоту — держа́ть на коро́тком поводке́; держа́ть на при́вязи кого-л. (букв. держа́ть пово́дья кре́пче, покоро́че)
йөгәнне кулдан ычкындыру — дать во́лю, пусти́ть на самотёк
йөгәннән тотып бару — руководи́ть, верхово́дить; дава́ть направле́ние (букв. вести́ под уздцы́)
йөгәннән ычкыну — распоя́саться (букв. освободи́ться от узды́)
-
11 кагыйдә
сущ.1) пра́вило, но́рма, зако́н; кано́н книжн.грамматик кагыйдәләр — граммати́ческие пра́вила
кагыйдәдән читкә китү — отклоня́ться от но́рмы
әдәп-әхлак кагыйдәләре — но́рмы мора́ли
2) распоря́док, режи́м, поря́док, пра́вила, уста́в книжн.эчке тәртип кагыйдәләре — пра́вила вну́треннего распоря́дка
техник хәвефсезлек кагыйдәләрен саклау — соблюде́ние пра́вил те́хники безопа́сности
3) перен. до́гма, уче́ние; кано́ндин кагыйдәләре — до́гмы (кано́ны) рели́гии
• -
12 кодекс
сущ.1) юр. ко́декс ( свод законов)хезмәт турындагы законнар ко́дексы — ко́декс зако́нов о труде́
2) ко́декс (совокупность правил поведения, привычки и т. п.)әхлак ко́дексы — мора́льный ко́декс
-
13 саклаучы
сущ.1) храни́тель, храни́тельница, охрани́тель, охрани́тельницаәхлак саклаучы — охрани́тель нра́вственности
традицияләрне саклаучы — храни́тель тради́ций
2) блюсти́тельзакон саклаучы — блюсти́тель зако́на
тәртип саклаучы — блюсти́тель поря́дка
-
14 сыю
неперех.1) прям.; перен. умеща́ться/умести́ться, помеща́ться/помести́ться; вмеща́ться/вмести́тьсязалга сыймау — не умеща́ться в за́ле
чемоданга сыю — вмести́ться в чемода́не
барыбыз да бер өйгә сыймабыз — в оди́н дом все не уме́стимся
елга ярга сыймый — река́ не вмеща́ется в свои́ берега́
2) перен. укла́дываться/уложи́тьсябашка (акылга) сыймый — не укла́дывается в голове́
3) лезть, быть в по́руаякка сыю — лезть на́ ноги
бармак сыя — па́лец ле́зет
күлмәккә сыймау — не влеза́ть в руба́шку
4) перен. лезть, сходи́ться, совмеща́ться/совмести́ться ( с чем), подходи́ть/подойти́ ( к кому-чему)логикага сыю — быть в лада́х с ло́гикой
законга сыймый — не совмеща́ется с зако́ном
әдәпкә сыймый — не совмеща́ется с благовоспи́танностью
әхлак нормаларына сыймый — не совмеща́ется с но́рмами мора́ли
5) перен. быть при́нятым, станови́ться/стать свои́мсемьяга сыймадым — я не был при́нят э́той семьёй
6) диал. попада́ть/попа́сть ( во что)кыскартуга сыю — попа́сть под сокраще́ние
7) диал. относи́тьсябез ул кабиләгә сыймыйбыз — мы не отно́симся к э́тому пле́мени
•- сыеп җитү
- сыя бару
- сыя язу -
15 үлчәгеч
1. сущ.1) измери́тель, ме́рникавтомат үлчәгеч — автомати́ческий измери́тель
2) перен. показа́тель (чего-л.)әхлак үлчәгече — показа́тель мора́ли
акыл үлчәгече — показа́тель ума́
3) в сложн. сл. перево́дится компоне́нтом -мербуй үлчәгеч — ростоме́р
дулкын үлчәгеч — волноме́р
2. прил.пар үлчәгеч — пароме́р
измери́тельный, индика́торныйүлчәгеч әсбаплар — измери́тельные прибо́ры
-
16 хөсне
прил.; см. хөсен- хөсне әхлак
- хөсне тәрбия
- хөсне хат••хөсне зан — хоро́шее, высо́кое мне́ние (о ком, о чём-л.); хоро́шее отноше́ние (к кому, чему-л.)
См. также в других словарях:
әхлак — Кешеләрне бер берсенә һәм җәмгыятькә карата мөнәсәбәтләр нормасы һәм принциплар җыелмасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мораль — 1. Кешеләрнең үзара һәм җәмгыятькә мөнәсәбәтләрендә әдәп нормалары һәм принциплары җыелмасы; Әхлак 2. Нәрсәдән дә булса гыйбрәт, гыйбрәтле нәтиҗә 3. сөйл. Үгет нәсихәт 4. с. Мораль, әхлак турындагы; моральгә, әхлакка бәйле … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Пасхалия — собрание правил, на основании которых вычисляется день празднования Пасхи. На основании предписаний, изложенных в книге Исход, а также лунно солнечного календаря, окончательно принятого евреями в эпоху второго храма, еврейская Пасха празднуется… … Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона
Буддийские храмы и монастыри — Буддизм Культура История Люди Страны Школы Храмы Терминология Тексты Хронология Проект | Портал … Википедия
Буддийский храм — Буддизм Культура История Люди Страны Школы Храмы Терминология Тексты Хронология Проект | Портал … Википедия
әхлаклы — с. Әхлак ягыннан тотанаклы; тәрбияле, әдәпле … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әхлаксыз — с. Әхлак ягыннан тотанаксыз; әдәпсез … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әхлакчы — (ӘХЛАКЧЫЛЫК) – Әхлакка өйрәтүче; әхлак турында сөйләүче, вәгазьче … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гөнаһ — ЯЗЫК – 1. Дини кануннардан читкә китү, дин, шәригать законнарын бозу, үтәмәү сәбәпле алла каршындагы гаеп 2. Әдәп әхлак кагыйдәләрен бозу; гаеп эш. Ялгышлык, кимчелек 3. хәб. Яхшы түгел, гаеп санала алай эшләү г. 4. кер … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ригоризм — и. Артык кырыслык, әхлак кагыйдәләрен турыдан туры үтәүне таләп итү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тап — I. 1. Тигез өслектә яки җирлектә төс ягыннан аерылып торган нокта яки кечерәк мәйданчык 2. күч. Җитешсезлек, кимчелек, дефект, гөнаһ, хата. ТАП ТӨШҮ (ТӨШЕРҮ) – Әхлак бөтенлегенә яки абруйга зыян килү. II. ТАП – 1. Бер айгыр җитәкчелегендә йөргән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
